«اَفَلَم یَنظُرُوا اِلَی السِّمِاءِ فَوقَهُم کَیفَ بَنَینَا هَا وَزَیَّنَا هَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٍ» 1؛
مگر به آسمان بالای سرشان ننگریسته اند،که چگونه آن را بر افراشته ایم وآراسته ایم وبرای آن هیچ گونه شکافتگی نیست.
«همانا نگاه،غیر از رویت است چون نگاهی را که باعث کسب علم می شود با انکار بیان کرده یعنی احتیاجی به نگاه کردن برای دیدن آسمانی که از ما دور است نیست.خداوند آنها را به نگاهی که کامل تر از رویت است،راهنمایی می کند وخداوند جمله را با (الی السماء) کامل کرده ونمی گوید «فی السماء»در آسمان نگاه کنید که همان «نظر فی الشیء»است،بلکه خبر از تامل وتفکر وتدبر در نگاه می دهد.اما«نظر الی الشیء»نگاه به سوی چیزی است که خبر از وجود شی می دهد.» 2
پس منظور از نگاه ،نگاه توام با اندیشه وتفکر است که انسان را به قدرت عظیم خالق این آسمان پهناور وشگفتی هایش آشنا می سازد،که هم زیبایی فراوان وهم استحکام ونظم وحساب دارد.نشانه های وجود ،قدرت وعلم خداوند مشهود در تهیه هستی وآسمان هاست.تدبیر واندیشه وزیبایی وزینت آسمان راهی برای رسیدن به حق است.
«اَفَلَم یَنظُرُوا فِی المَلَکُوتِ السَّمَوَاتِ وَ الاَرضِ وَخَلَقَ اللَّهُ مِن شَیءٍ»3 ؛
آیا در ملکوت آسمان ها وزمین وآنچه که خدا آفریده است ننگریسته اید.
ملکوت در عرف قرآن،عبارت است از باطن امور واشیاء وهر چیزی که نشان پروردگار متعال است ونظر کردن به آن با یقین ملازم است.غرض این آیه توبیخ آنان در اعراض وانصراف از وجه ملکوتی اشیاست که چرا فراموش کردند ودر آن نگاه نکردند .تا برایشان روشن شود که آنچه را رسول خدا به سوی آن دعوتشان می کند حق است.
«نگاه به ملکوت ،نظام وحکومت آسمان ها وزمین که دلیل بر وجود صانع حکیم و قدیم است» 4
باید عمیق ومتفکرانه باشد تا به ثمر برسد. توجه واندیشه درباره باطن هستی وشیوه ی ارتباط آن با پروردگارش آدمی را به خدا مرتبط می سازد،توحید را باید با عقل وفکر فهمید نه تقلیدی وکورکورانه.«اَوَلَم یَنظُرُوا یعنی اَوَلَم یَتَفَکَِرُوا»
خداوند مردم را به تامل در وابسته بودن جهان آفرینش ،ونیاز به هستی بخش دعوت می کندکه کافران به سبب تفکر نکردن در جنبه ملکوتی موجودات سزاوار سرزنش هستند.
«قُل اُنظُرُوا فِی السَّمَوَاتِ وَالاَرضِ» 5؛
بگو به دیده عبرت بنگرید که در آسمان ها وزمین چیست؟
به آنچه در آسمان ها وزمین است نگاه کنید مخلوقات مختلف وگوناگون هر یک آیتی ازآیات خداست.در ساختمان همه این ها بنگرید وبا مطالعه آنها به مبدا جهان هستی آشناتر ونزدیکتر شوید ونشانه ها وععبرت ها را از اختلاف شب وروز وجریان ستارگان وافلاک وکوه ها ودریا ها ودرختان ومیوه ها وحیوانات گوناگون ببینید.
خداوند امر به نگریستن وتدبر واستدلال در دلایل ایمان به خدا کرده تا گمان نکنیم پذیرش حق جبر محض است واین بر دو مقصود ما دلالت دارد،اول جز با تامل در دلایل ونشانه های اوراهی برای شناخت خداوند نیست  دوم اینکه به آیات در آسمان ها ویا در زمین ،واز جمله احوال معادن ونباتات و در حرکات افلاک واندازه و وضع آنها که در این آیه تفضیل نداده بنگرید، در اینجا خداوند از یک قاعده کلی خبر می دهد ،یعنی امر به تفکر واندیشه در آیات ونشانه ها برای این است که عبرت بگیریم.
«فَانظُرُوا اِلَی آثَارَ رَحمَتِ اللَّهِ کَیفَ یُحیِ الاَرضَ بَعدَ مَوتِهَا» 6؛
پس به آثار رحمت خدا بنگرکه چگونه زمینن را پس از مرگش زنده می گرداند.
در این آیه باران را رحمت خداشمرده وکیفیت زنده کردن زمین را آثار رحمت خداوند می خواند ،پس زنده شدن زمین بعد از مردنش از آثار رحمت است ونباتات واشجار ومیوه ها از آثار زنده شدن زمین است.با اینکه خود آنها نیز از آثار رحمت هستند تدبیر الهی است که از خلقت باد وباران اینها حاصل می شود آنقدرآثار رحمت الهی در احیای زمین های مرده با نزول باران آشکار است که با یک نگاه کردن بدون نیاز به جستجو گری بر هر انسان ظاهر می شود .اما بایددرآثاربارش باران به دقت نگریست که احتیاج به ژرف اندیشی عمیق دارد.
1 -ق،6
2-فخر رازی،کبیر،ج14،ص134
3-اعراف،185
4-طباطبایی،المیزان،ج8،ص368
5-یونس،101
6-روم،50